ଇଲେକ୍ଟୋରାଲ ବଣ୍ଡ: ଭୋଟରଙ୍କ ଜାଣିବା ଅଧିକାର ଉପରେ ଦାତାଙ୍କ ଗୋପନୀୟତାକୁ ସରକାରଙ୍କ ଗୁରୁତ୍ୱ

ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ରାଜନୈତିକ ଦଳକୁ ଦାନ କରୁଥିବା ନାଗରିକଙ୍କ ଗୋପନୀୟତାର ମୌଳିକ ଅଧିକାରକୁ ସୁରକ୍ଷିତ ରଖିବା ରାଜ୍ୟ ପାଇଁ ଜରୁରୀ। କାରଣ ଏହି ଦାନ ତାଙ୍କ ‘ରାଜନୈତିକ ସଂପୃକ୍ତି’ର ପ୍ରତିଫଳନ ଯାହା ‘ଗୋପନୀୟତାର ମୂଳ କ୍ଷେତ୍ର’ରେ ରହିଛି। ଭାରତର ସଲିସିଟର ଜେନେରାଲ ତୁଷାର ମେହେଟ୍ଟା ବୁଧବାର ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟରେ ଯେଉଁ ଯୁକ୍ତି ଉପସ୍ଥାପନ କରିଛନ୍ତି, ତାହା ଇଲେକ୍ଟୋରାଲ ବଣ୍ଡ୍ ଯୋଜନାର ଢାଞ୍ଚାଗତ ଅସ୍ପଷ୍ଟତା କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ପ୍ରତିରକ୍ଷାର କେନ୍ଦ୍ରବିନ୍ଦୁ ପାଲଟିଛି।ବାସ୍ତବରେ, ସରକାରଙ୍କ ମାମଲା ହେଉଛି ଯେ, ଦାତାଙ୍କ ଗୋପନୀୟତା ଅଧିକାର ଭୋଟରଙ୍କ ଜାଣିବାର ଅଧିକାରକୁ ଅତିକ୍ରମ କରିଥାଏ, ଯଦିଓ ସେହି ଗୋପନୀୟତାକୁ ସୁରକ୍ଷା ଦେବା ନାମରେ ସରକାର ନିଜକୁ ସୁରକ୍ଷିତ ରଖିଛନ୍ତି। ପ୍ରଧାନ ବିଚାରପତି ଡିୱାଇ ଚନ୍ଦ୍ରଚୂଡ଼ ଏହି ପ୍ରସଙ୍ଗ ଉଠାଇ ଶୁଣାଣି ସମୟରେ କହିଥିଲେ ଯେ ଇଲେକ୍ଟୋରାଲ ବଣ୍ଡର ଦାତା ଠିକ୍ ଭାବେ ବେନାମୀ ନୁହଁନ୍ତି। ଯଦିଓ ରାଜ୍ୟ ଆଇନ ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ କାରୀ ସଂସ୍ଥା ଏବଂ ଭାରତୀୟ ଷ୍ଟେଟ ବ୍ୟାଙ୍କ ମାଧ୍ୟମରେ ଦାତାଙ୍କ ପରିଚୟ ଏବଂ ସେଥିପାଇଁ ‘ରାଜନୈତିକ ସଂପୃକ୍ତି’ର ଅଭିବ୍ୟକ୍ତି ବିଷୟରେ ଅବଗତ, ଏହି ସୂଚନା ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିବାର ମୌଳିକ ଅଧିକାର ବ୍ୟବହାର କରୁଥିବା ଭୋଟରଙ୍କଠାରୁ ସୁରକ୍ଷିତ ଅଟେ। ନାଗରିକଙ୍କ ମୌଳିକ ଅଧିକାରକୁ ରାଜ୍ୟ ବିରୋଧରେ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଏ। ଏହା ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୧୩ରୁ ଆସିଛି, ଯେଉଁଥିରେ କୁହାଯାଇଛି ଯେ ରାଜ୍ୟ ମୌଳିକ ଅଧିକାର ସହିତ ଅସଙ୍ଗତ କୌଣସି ଆଇନକୁ ଅସଙ୍ଗତ କିମ୍ବା ପଚରାଉଚରା କରିପାରିବ ନାହିଁ। ରାଜନୈତିକ ସଂପୃକ୍ତିର ଉଦାହରଣଭାବେ ମତଦାନର ଗୁପ୍ତ ବାଲଟ୍ ବ୍ୟବସ୍ଥା ରାଜ୍ୟ ବିରୋଧରେ ସୁରକ୍ଷିତ ରହିଛି। ସମ୍ବିଧାନରେ ସୁରକ୍ଷା ଦାୟିତ୍ୱ ରାଜ୍ୟର ସ୍ୱାଧୀନ ଶାଖା, ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗଙ୍କ ପାଖରେ ରହିଛି। ନାଗରିକଙ୍କ ଗୋପନୀୟତା ଅଧିକାରକୁ ନିଜ ରାଜନୈତିକ ସଂପୃକ୍ତିରୁ ରକ୍ଷା କରିବା ପାଇଁ ଏବଂ ଏଭଳି ବିକଳ୍ପର ମାଲିକ ହେବାର ଭୟ ନ କରି ନିଜ ପସନ୍ଦର ରାଜନୈତିକ ଦଳକୁ ପାଣ୍ଠି ଯୋଗାଇବା ପାଇଁ ଇଲେକ୍ଟୋରାଲ ବଣ୍ଡରେ କ୍ରେତା କିମ୍ବା ଦେୟଦାତାଙ୍କ ନାମ ନାହିଁ। ମେହେଟ୍ଟା ତାଙ୍କ ୧୨୩ ପୃଷ୍ଠାର ଯୁକ୍ତିରେ କହିଛନ୍ତି ଯେ ନାଗରିକଙ୍କ ଗୋପନୀୟତାକୁ ସୁରକ୍ଷିତ ରଖିବା ରାଜ୍ୟର ସକାରାତ୍ମକ ଦାୟିତ୍ୱକୁ ଆଗକୁ ବଢ଼ାଇବା, ଯେଉଁଥିରେ ନାଗରିକଙ୍କ ସୂଚନାଗତ ଗୋପନୀୟତା ଅଧିକାର, ଯେଉଁଥିରେ ନାଗରିକଙ୍କ ରାଜନୈତିକ ସଂପୃକ୍ତି ସୁରକ୍ଷିତ ରଖିବାର ଅଧିକାର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ। ୨୦୧୭ରେ କେଏସ୍ ପୁଟ୍ଟାସ୍ୱାମୀ ବନାମ ଭାରତ ସରକାର ମାମଲାରେ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ଦେଇଥିବା ଐତିହାସିକ ରାୟ ଉପରେ କେନ୍ଦ୍ରର ଆଭିମୁଖ୍ୟ ଅଧିକ ନିର୍ଭର କରୁଛି, ଯେଉଁଥିରେ ୯ ଜଣିଆ ଖଣ୍ଡପୀଠ ସର୍ବସମ୍ମତିକ୍ରମେ ଗୋପନୀୟତାର ଅଧିକାରକୁ ସମ୍ବିଧାନ ଅନୁଯାୟୀ ଏକ ମୌଳିକ ଅଧିକାର ବୋଲି ଦୋହରାଇଛନ୍ତି। ବିଡ଼ମ୍ବନାର ବିଷୟ ହେଉଛି, ସେହି ମାମଲାରେ ସରକାର ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଥିଲେ ଯେ ସମ୍ବିଧାନରେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭାବେ ସ୍ଥାନ ପାଇନଥିବାରୁ ନାଗରିକମାନଙ୍କର ଗୋପନୀୟତାର ମୌଳିକ ଅଧିକାର ନାହିଁ।ଗୋପନୀୟତା ଅଧିକାରକୁ ମୌଳିକ ଅଧିକାରର ମାନ୍ୟତା ଦେବା ବିରୋଧରେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ୨୦୧୪ମସିହାରୁ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟର ଛୋଟ ଖଣ୍ଡପୀଠଙ୍କ ସମ୍ମୁଖରେ ଏହି ଆଭିମୁଖ୍ୟ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ। ୨୦୨୧ରେ ପେଗାସସ୍ ସ୍ପାଇୱେୟାର ମାମଲାରେ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ଗୋପନୀୟତାର ମୌଳିକ ଅଧିକାରକୁ ଉଲ୍ଲଂଘନ କରିବା ପାଇଁ ସରକାରଙ୍କ ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତାକୁ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ମନା କରିଦେଇଥିଲେ। ମେହେଟ୍ଟା ଏକ ବିସ୍ତୃତ ସତ୍ୟପାଠ ଦାଖଲ କରିବାକୁ ମନା କରିଦେଇଥିଲେ ଏବଂ ଯୁକ୍ତି କରିଥିଲେ ଯେ ଏହି ମାମଲାଗୁଡିକ ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତା ସହ ଜଡିତ ଏବଂ ତେଣୁ ସର୍ବସାଧାରଣରେ ପ୍ରକାଶ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ। ସେତେବେଳେ ଅଦାଲତ କହିଥିଲେ, ଆବେଦନକାରୀ ଓ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ଠାରୁ ଏହି ମୁକ୍ତ ସୂଚନା ପ୍ରବାହ, ଅଦାଲତରେ ଏକ ରିଟ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସରକାରୀ ସ୍ୱଚ୍ଛତା ଏବଂ ମୁକ୍ତତା ଦିଗରେ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ପଦକ୍ଷେପ, ଯାହା ଆମ ସମ୍ବିଧାନ ଅନୁଯାୟୀ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ଅଟେ।